Kripto paraların heyecan verici bir dönemde yeni zirvelere tırmandığı şu günlerde, birçok kullanıcı kripto yatırım dünyasına adım atmayı düşünüyor. Finans dünyasının geleneksel sahtekarlık stratejilerinden biri olan ‘Pump ve Dump’, kripto para piyasasında da yatırımcıları etkileme amacı taşıyor. Bu tuzak, The Wolf of Wall Street filmindeki gibi yatırımcıların farklı platformlarda manipülasyon araçlarıyla diğer yatırımcıları etkilemeye çalıştığı bir oyunu temsil eder.
Pump-and-dump planları artık çağrı merkezlerinden ziyade sosyal medya ve çevrimiçi platformlarda gerçekleşiyor. Yanıltıcı bilgiler ve hatalı haberlerle küçük yatırımcılar aldatılıyor ve bir varlık hızla değer kazandığında ani bir satışla fiyat düşüşüne neden olarak büyük kayıplara yol açıyor.
Bu içeriğimizde, pump ve dump’ın nasıl işlediği, bu tür tuzakları nasıl tanıyabileceğiniz ve önleyebileceğiniz detaylı bir şekilde ele alınacaktır. Ancak bu konuyu anlamadan önce kriptoların temel işleyişi hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir.
Kriptoların İşleyişi
Kripto paralar değerini destekleyen fiziksel bir varlık olmaksızın hareket eder. Örneğin dolar Fort Knox’taki altın rezervleri tarafından desteklenirken kripto paraların böyle bir dayanağı bulunmamaktadır. Kripto fiyatları tamamen arz ve talep faktörlerine bağlı olarak değişir. Bir kripto ne kadar talep görürse değeri o kadar yükselir. Balina diye ifade ettiğimiz, piyasada bulunan büyük çaplı yatırımcılar da talebi nasıl artıracaklarını bilerek bu durumu kullanırlar. Sonuç olarak manipülasyonla fiyat değişikliklerine neden olurlar. Bu da pump ve dump’ı doğurur.
Pump ve Dump Nedir?
Pump ve Dump, kripto para dünyasının karmaşık bir gerçeği olarak karşımıza çıkıyor. Bu manipülasyon tekniği, fiyatları manipüle ederek hızlı kâr elde etmeyi amaçlayan bireyler veya gruplar tarafından uygulanır. Özellikle sosyal medya ve çevrimiçi platformlar, bu tür durumların yayılmasında etkili birer araç haline gelmiştir. Yanıltıcı bilgilerle küçük yatırımcılar bir kripto varlığının değeri hızla arttığında umut dolu bir yatırım yapma eğiliminde olabilirler.
Fiyatın yükselmesiyle başlayan pump ve dump aşamalarında asıl hedef çıkıştır. Balinalar diye tabir edebileceğimiz kişi ve gruplar, ellerindeki kripto varlıkları büyük bir kazançla satarlar ve ardından fiyatın çökmesine neden olurlar. Bu durumda kaybeden taraf genellikle bu tür manipülatif alım satımları görmeyen küçük yatırımcılar olur.
Pump ve Dump Şemaları
Pump and dump, düşük piyasa değeri ve düşük likiditeye sahip kripto para birimlerine veya token uygulanan bir taktiktir. Bu şemalar, manipülasyonun kolay olabileceği varlıklara odaklanır. Bir pump and dump şeması genellikle şu adımları içerir:
Balinaların Alımı: Balinalar, düşük fiyatlı bir kripto para birimini veya tokeni büyük miktarda satın alır. Bu satın alımlar, varlıkların piyasa değerini ve likiditesini artırarak daha kolay manipüle edilebilir hale getirir.
Yanlış – Manipüle Edici Bilgi Yayma Aşaması: Satın alınan kriptolarla ilgili olarak genellikle popüler finans platformları aracılığıyla sosyal medyada gerçeği yansıtmayan veya manipülatif etkiye neden olabilecek bilgiler paylaşılır. Varlığın değerinde yüksek bir artış olacağı iddia edilir.
Yatırımcıların Katılımı: Bu tür gelişmelerden etkilenen insanlar, kripto para birimini satın alarak kâr elde etmeye çalışırlar. Bu durum talebi ve dolayısıyla değeri artırır.
Fiyatın Yükselmesi: Yatırımcıların yoğun ilgisiyle birlikte kripto para birimi belirli bir hedef değere ulaşana kadar fiyat artışı gösterir.
Toplu Satış: Hedef değere ulaşıldığında, balinalar veya gruplar ellerindeki tüm kripto varlıkları hızla satar. Bu aşama piyasaya büyük bir arz ekler ve fiyatın düşmesine neden olur.
Panik Satışları ve Kayıplar: Dump aşamasında gecikmiş yatırımcılar fiyat düşüşünü görerek paniğe kapılır ve ellerindeki kripto varlıklarını hızla satar. Çoğunlukla bu durum büyük kayıpların oluşmasını beraberinde getirir.
Daha Önce Yaşanmış Pump ve Dump Örnekleri
SafeMoon
Tüccarlara ve yatırımcılara yüksek getiri vaadiyle sunulan bir kripto para birimi olarak öne çıkan SafeMoon, sosyal medyada büyük bir popülerlik elde etti ve fiyatındaki artış binlerce yatırımcıyı cezbetmeye yetti. Fakat tüm bu yükseliş, aslında pump ve dump taktiklerini uygulayan tüccarlar tarafından yaratılmış bir yutturmacaydı. Fiyat istedikleri seviyeye ulaştığında ellerindekileri hızla satıp SafeMoon’u çöküşe sürüklediler ve bu durum tüccarlar için ciddi kayıplara yol açtı.
SafeMoon ve ilgili şirketlerin yatırımcıları, gerçekçi olmayan kâr vaatleriyle SafeMoon tokenleri almaya yönlendirerek adeta gerçek hayattaki ponzi şemalarını taklit etti.
VikingsChain (VKG)
VikingsChain (VKG), halk arasında pump ve dump tokeni olarak bilinen bir başka örnektir. Geçmişte belirli bir kripto paranın değerinin hızla yükseldiği ve ardından büyük bir çöküş yaşadığı bir dizi olayla ilişkilidir.
Son örnek Kasım 2021’de Elon Musk’ın Vikinglerle ilgili bir tweet attıktan sonra VKG’nin değerinin %350 artmasıyla yaşanmıştır. Bu tür hızlı yükselişler genellikle pompa ve boşaltma taktiklerinin bir sonucudur ve değer bir kez zirveye ulaştığında hızlı bir düşüşü beraberinde getirir.
Pump ve Dump Nasıl Tespit Edilir?
Kripto paraların volatil doğası, yatırımcıları potansiyel sahtekarlıklara karşı dikkatli olmaya yönlendirir. Pump ve dump taktikleri, fiyatları manipüle ederek kâr elde etmeye çalışan gruplar tarafından sıklıkla kullanılır. Bu tür durumları tespit etmek için dört önemli işaret bulunmaktadır.
Fiyat ve İşlem Hacminde Ani Artış
Kripto para biriminin fiyatında belirgin bir artışın olması, potansiyel bir pump ve dump planının habercisi olabilir. Eğer bu artış yüksek işlem hacimleriyle destekleniyorsa bu durum yatırımcıların gerçek ilgisi olduğunu gösterebilir. Balinalar veya belirli gruplar bu yüksek fiyatı ve hacmi kullanarak yatırımcıları kripto para birimini satın almaya ikna etmeye çalışır. Ardından belirli bir seviyeye ulaştığında ellerindekileri hızla satarlar, bu da yatırımcıları değersiz bir varlıkla baş başa bırakır.
Pratik veya Gerçek Değer Eksikliği
Pump ve dump planları genellikle piyasadaki birçok değersiz kripto para birimi veya token üzerinde uygulanır. Bu varlıklar büyük ölçüde pratik bir kullanıma veya gerçek bir değere sahip değildir. Bazı gruplar bu varlıkları manipüle etmek için kullanabilir. Çünkü gerçek faydadan yoksun oldukları için kolayca değer artışına ve düşüşüne tabi tutulabilirler.
Sosyal Medya ile Kullanıcıları Yanlış Yönlendirme
Bu manipülatif teknikleri uygulayan gruplar, kripto para birimini popüler hale getirmek ve yatırımcıları cezbetmek için sosyal medya kullanarak yatırımcıları yanlış yönlendirmeye, tabiri caizse kandırmaya çalışır. Sahte haberlerin paylaşılması, etkileyicilere veya ünlülere ödeme yapılması gibi taktiklerle tüccarları hızlı bir kâr vaadiyle kripto para birimini satın almaya teşvik ederler. Karşılaşabileceğiniz bu tür paylaşımlar, genellikle bir pump ve dump planının habercisidir.
Şeffaflık Eksikliği
Pump ve dump teknikleri anonim kişiler veya gruplar tarafından yürütülür. Kimliklerini gizlemek için sahte bilgiler kullanırlar ve bu da tespitlerini zorlaştırır. Şeffaflık eksikliği, yatırımcılar için güvenilir olmayan bir durumun işareti olabilir. Bu işaretlerle birlikte yatırımcılar herhangi bir kripto varlığına yatırım yapmadan önce dikkatli bir şekilde araştırma yapmalı ve potansiyel riskleri değerlendirmelidir. Pump ve dump taktiklerini tespit etmek, finansal güvenliği sağlamak için kritik bir beceridir.