Kripto para piyasalarının dinamik yapısı, likidite ve piyasa katılımcıları arasındaki etkileşimi belirgin kılar. Piyasa yapıcılar (Market Maker) ve alıcıları, kripto para borsalarında likidite sağlama ve emir akışını düzenleme konusunda kritik roller üstlenir.
Bu yazıda, piyasa yapıcıların önemini anlamak için öncelikle likidite kavramına ve likiditeyi etkileyen faktörlere odaklanacağız. Ardından Market Maker’ların işleyişine ve temel sorumluluklarına değineceğiz.
Kripto Piyasalarında Likidite Nedir?
Kripto para likiditesi, bir dijital varlığın fiyatını önemli ölçüde etkilemeden alınıp satılabilme kolaylığını ifade eder. Piyasa yapıcılar ve alıcıları, bu likiditeyi belirlemede önemli bir rol oynar. Yüksek likidite sayesinde sıkı alış-satış spreadleri ve istikrarlı bir piyasa ortamı sağlanır. Düşük likidite ise geniş spreadler ve fiyat dalgalanmalarının artışına neden olabilir.
Kripto Para Piyasalarında Likiditeyi Etkileyen Faktörler
İşlem hacmi, borsa sayısı ve piyasa derinliği gibi faktörler kripto para likiditesini etkiler. Yüksek işlem hacmi geniş bir likidite sağlarken borsa sayısı ve piyasa derinliği de likidite üzerinde belirleyici rol oynar. Popüler kripto paraların likit olma eğiliminde olması varlığın popülaritesiyle de ilişkilidir.
Market Maker Nedir?
Kripto para piyasalarında, likidite ve fiyat istikrarının korunmasında kritik bir rol oynayan piyasa yapıcılar (Market Maker), aktif olarak alış ve satış emirleriyle piyasayı canlı tutan özel katılımcılardır. Piyasa yapıcılar, likiditeyi etkileyen faktörleri değerlendirerek alıcılar ve satıcılar arasında sorunsuz bir emir akışı sağlarlar.
Piyasa yapıcılar genellikle iki kategoriye ayrılır:
- Birinci kademe piyasa yapıcıları, büyük ticari bankaların oluşturduğu birinci kademe oyuncularıdır. Kurumsal Piyasa Yapıcıları olarak da bilinen bu bankalar, varlık devir hızını ve arz ile talep dengesini koruma taahhüdünde bulunurlar.
- İkinci kademe piyasa yapıcıları, özel tüccarları ve küçük brokerleri kapsayan gruptur. Likiditelerini kullanırken aynı zamanda birinci kademe likidite sağlayıcılarından da destek alabilirler.
Piyasa alıcıları ise piyasa yapıcıların sağladığı likiditeden faydalanan ve uygulayıcı rolünü üstlenen katılımcılardır. Emir defteri üzerinden işlem yapan piyasa alıcıları, belirli bir varlık için piyasa yapıcıların oluşturduğu iki yönlü piyasa yayılımından yararlanarak anlık alım-satım işlemlerini gerçekleştirirler.
Market Maker’lar Hangi Emirleri Açar?
Maker’lar, genellikle limit emirleri açarlar. Kullanıcının belirlediği özel bir fiyat seviyesine kadar olan emirleri temsil eden limit emirleri, piyasa fiyatının üzerinde veya altında bir fiyatla belirlenir ve anında gerçekleşmeyebilir. Piyasa yapıcıların likidite oluşturmasına yardımcı olur. Çünkü işlem defterine eklenir ve gelecekte gerçekleşmesi için bekler.
Örneğin bir kullanıcı bir kripto varlık için belirli bir fiyattan alım yapmak istediğinde, bu kullanıcı bir limit alım emri verebilir. Eğer piyasa fiyatı kullanıcının belirlediği fiyat seviyesine düşerse bu emir gerçekleşir ve kullanıcı belirlediği fiyattan varlığı alır. Benzer bir şekilde bir kullanıcı belirli bir fiyattan satış yapmak istediğinde bir limit satış emri verebilir ve fiyat bu seviyeye ulaştığında satış gerçekleşir.
Bu strateji piyasa yapıcıların likidite oluşturmasına yardımcı olur. Bunun sebebi limit emirlerinin işlem defterine eklenmesi ve piyasa fiyatı bu seviyeye ulaştığında gerçekleşmesidir. Bu durumda Maker’lar likidite sağlayarak piyasa yapısını güçlendirirler. Limit emirleri aynı zamanda alıcılar ve satıcılar arasında daha düşük spreadlere neden olabilir. Çünkü piyasa yapıcılar belirli fiyat seviyelerinde likidite sağlayarak alım-satım arasındaki farkı daraltırlar.
Kripto Piyasalarında Market Maker’lar İşleyişi Nasıldır?
Likidite sağlayıcıları, piyasa koşulları onlar lehine olmasa bile varlıkları alım ve satış fiyatlarına göre sürekli olarak ticaret etmekle yükümlüdür. Bu yükümlülük doğal olarak borsa hüküm ve koşullarının, piyasa yapıcısının satış ve alış fiyatları arasındaki farkı koruma taahhüdünü içeren anlaşmalarını gerektirir. Bunların yanı sıra karşı emir olmadığında piyasa yapıcılar, emri kendi maliyeti üzerine almakla yükümlüdür. Yani varlık sahibi olur ve onları satın almak isteyen bir alıcı çıkana kadar bekler.
Market Maker’lar mevcut emirleri takip ederek piyasadaki dengesizlikleri önceden fark eder ve bunları düzeltmek için çeşitli önlemler alır. Alım-satım araçlarını hızlı bir şekilde nakit eşdeğerine çevirme yeteneğine de sahiptir. İşlem sırasında oluşan spread farkından dolayı kâr elde eder. Kârın elde edilmesi ise alış ve satış fiyatları arasındaki farkı koruma taahhüdünü yerine getirmesiyle mümkün olur.
Bir piyasa yapıcısı, işlem platformunda komisyon ücretlerinde önemli indirimler alır. Bu durum alış-satış fiyatları arasındaki spreadin kârlılığını artırırken, aynı zamanda ticaret platformunun likiditesi ile ilgilenir. Rekabetin varlığı, farklı piyasa yapıcıları arasında daha düşük işlem maliyetleri, daha hızlı işlem yürütme ve şeffaf fiyatlandırma ile doğrudan ilişkilidir. Borsa kurallarındaki belirli maddeler, işlemlerin bir piyasa yapıcının katılımıyla gerçekleşmesini şart koşarak piyasa yapıcısının rolünü ve etkisini daha da güçlendirir.
Market Maker’lar Temel Görevler
Likidite sağlayıcılarının ana görevlerinden biri, bir varlığın piyasa değerini dar bir aralıkta tutmaktır. Bunun nedeni yapılan işlem sayısını artırmak ve buna bağlı olarak spread’den elde edilen kârı artırmaktır. Önemli fiyat artışları kayıplara neden olabilir. Bundan dolayı piyasa yapıcılar trendin yönüne karşı hareket ederler.
Örneğin Market Maker’lar yükseliş trendinde kısa pozisyonlar düşerken de uzun pozisyon açarlar. Bu şekilde piyasa yapıcılar tarafından iki yönlü fiyat teklifi sağlanır. Bu tür eylemler fiyatlarda küçük değişimlere neden olabilir. Fakat piyasa yapıcıların bu tür bir stratejiyi uygulama yetkisi vardır.
Market Maker’ların sorumlulukları şunlardır:
- İşlem seansı boyunca belirtilen enstrüman için yeterli likidite düzeyini sürdürmek.
- İşlem gören enstrüman içinde emirlerin birikmesini sağlamak.
- En iyi fiyat tekliflerini araştırmak ve karşılaştırmak.
- Emir defterindeki teklifleri sabitlemek ve bunları gerçek zamanlı olarak bir dizi satış ve alış emri olarak izlemek.
- İdare etmek.
- Aracılık yapmak.
- Diğer borsa katılımcılarına mümkün olan en kısa sürede güncel fiyatlar hakkında bilgi sağlamak.